วัดภูมินทร์ น่าน

จิตรกรรมฝาผนัง ชมภาพกระซิบรักบรรลือโลก ปู่ม่าน ย่าม่าน

ภายในวิหารหลวงของวัดภูมินทร์ รายล้อมไปด้วยจิตรกรรมฝาผนัง หรือ “ฮูบแต้ม” ซึ่งเขียนในช่วงการบูรณะครั้งใหญ่สมัยเจ้าอนันตวรฤทธิเดช เมื่อ พ.ศ.2410 เรื่องราวของจิตรกรรมฝาผนังภายในวัดภูมินทร์นี้ เป็นภาพชาดกในพุทธศาสนา วิถีชีวิตตำสนานพื้นบ้าน และความเป็นอยู่ของชาวน่านในอดีต ซึ่งมีภาพที่น่าสนใจอยู่หลายภาพ อาทิ การแต่งกายคล้ายผ้าซิ่นลายน้ำไหล การท่อผ้าด้วยกี่ทอมือ การติดต่อซื้อขายกับชาวต่างชาติ การค้าขายแลกเปลี่ยนในชุมชน ภาพชาวพื้นเมือง ซึ่งอาจเป็นชาวเขา “เป๊อะ” ของป่าบนศรีษะ เพื่อนำมาแลกเปลี่ยนกับคนเมือง ภาพธรรมเนียมการอยู่ข่วง ของชาวไทลื้อ พ่อแม่ จะอนุญาตให้หนุ่มสาวพบปะกันที่ชานบ้านในเวลาค่ำ ขณะหญิงสาวกำลังปั่นฝ้าย หรือ “อยู่ข่วง” หากสาวเจ้าตกลงปลงใจด้วยก็จะจัดพิธีแต่งงาน หรือที่เรียกว่า “เอาคำ ไปป่องกั๋น” หรือเป็นทองแผ่นเดียวกัน

ภาพที่มีความสำคัญและมีชื่อเสียงที่สุดของจังหวัดอยู่ที่บริเวณบานประตูทางทิศตะวันตก เป็นภาพของปู่ม่าน ย่าม่าน ซึ่งเป็นภาพที่ได้รับการขนานนามว่า ภาพกระซิบรักบันลือโลก ได้รับการยกย่องว่าเป็นภาพที่สมบูรณ์แบบที่สุดทั้งด้านองค์ประกอบและอารมณ์ รังสรรค์โดยศิลปินนิรนามที่คาดว่าเป็น หนานบัวผัน ศิลปินชาวไทลื้อที่เคยสร้างงานจิตรกรรมที่วัดหนองบัว อำเภอท่าวังผา มีการใช้สีแดง ฟ้าดำ น้ำตาลเข้มเป็นปื้นใหญ่ๆคล้ายภาพสมัยใหม่ รายละเอียดของภาพ “ปู่ม่านย่าม่าน” เป็นรูปของชายหญิงคู่หนึ่ง โดยบุรุษใช้มือข้างหนึ่งเกาะไหล่สตรีแล้วมืออีกข้างหนึ่งป้องปากคล้ายกับกระซิบกระซาบที่ข้างหูสตรีผู้นั้นด้วยนัยน์ตากรุ้มกริ่มแฝงไปในเชิงรักใคร่ ชวนให้นักท่องเที่ยวต่างสงสัยและคาดเดาว่าเสียงกระซิบของปู่ม่าน ย่าม่านนั้นว่า กระซิบด้วยถ้อยคำอะไร แต่แท้จริงแล้วการแสดงท่าทางกระซิบหยอกล้อดังกล่าวมิใช่การเล้าโลมของคู่รักหนุ่มสาว หากแต่เป็นการแสดงความรักของคู่สามีภรรยา การแต่งคำบรรยายภาพดังกล่าวเป็นภาษาถิ่นพายัพอันสละสลวย ซึ่งรจนาและแปลโดยสมเจตน์ วิมลเกษม ความว่า

“คำฮักน้อง กูปี้จักเอาไว้ในน้ำก็กลัวหนาว
จักเอาไว้พื้นอากาศกลางหาว ก็กลัวหมอกเหมยซอนดาวลงมาคะลุม
จักเอาไปใส่ในวังข่วงคุ้ม ก็กลัวเจ้าปะใส่แล้วลู่เอาไป
ก็เลยเอาไว้ในอกในใจตัวชายปี้นี้ จักหื้อมันไห้อะฮิอะฮี้
ยามปี้นอนสะดุ้งตื่นเววา”

ซึ่งแปลเป็นภาษากลางได้ดังนี้
“ความรักของน้องนั้น พี่จะเอาฝากไว้ในน้ำก็กลัวเหน็บหนาว
จะฝากไว้กลางท้องฟ้าอากาศกลางหาว ก็กลัวเมฆหมอกมาปกคลุมรักของพี่ไปเสีย
หากเอาไว้ในวังในคุ้ม เจ้าเมืองมาเจอก็จะเอาความรักของพี่ไป
เลยขอฝากเอาไว้ในอกในใจของพี่ จะให้มันร้องไห้รำพี้รำพันถึงน้อง
ไม่ว่ายามพี่นอนหลับหรือสะดุ้งตื่น”

พระประธานภายในอุโบสถจตุรมุข

ภายในวิหารหลวงหรืออุโบสถจตุรมุข ตรงใจกลางประดิษฐานพระพุทธรูปปางมารวิชัยขนาดใหญ่สี่องค์ หันพระพักตร์ออกด้านประตูทั้งสี่ทิศหันเบื้องปฤษฏาค์ชนกัน ประดับนั่งบนฐานซุกชี บนเศียรพระพุทธรูปทั้ง 4 สร้างเป็นยอดพระเจดีย์โผล่ขึ้นบนหลังคา นักท่องเที่ยวนิยมกราบไหว้ขอพร พร้อมๆกับเดินชมจิตรกรรมฝาผนังรอบด้าน

พิพิธภัณฑ์พื้นบ้าน

ตั้งอยู่ภายนอกของวิหารจตุรมุขทางทิศใต้ จัดเก็บข้าวของเครื่องใช้ของท้องถิ่นชาวน่าน ส่วนมากประกอบด้วยเครื่องปั้นดินเผาต่างๆ พระพุทธรูป และเรือจำลอง

สถูปเจดีย์พระมาลัย โปรดโลก

เป็นสถูปเล็กๆตั้งอยู่บิรเวณทางเข้าวิหาร ภายในจัดแสดงปูนปั้นจำลองนรกภูมิ เพื่อย้ำเตื่อนจิตใจในเรื่องบาปบุญคุณโทษ